Aralıklı açlık, beslenme ve açlık zamanlarını içeren beslenme biçimidir. Geçmişten bugüne çok eski zamanlardan beri açlık tatbik edilmektedir. Değişik biçimlerde uygulanan aralıklı açlık türleri vardır. Bunlar alternatif gün açlıkları, zaman kısıtlı beslenme ve dini oruçlardır. 

İnsanlarda oruç, model olarak 12 saat ila 3 hafta arasında değişen süreler boyunca hiç besin alınmadan veya az miktarda yiyecek ve kalorili içecek tüketilerek elde edilir. Birçok din mensupları, Ramazan ayı boyunca şafaktan alacakaranlığa kadar oruç tutar, Müslümanlar ve geleneksel olarak haftanın veya takvim yılının belirli günlerinde oruç tutan Yahudiler, Hıristiyanlar, Hindular ve Budistler de dahil olmak üzere oruç dönemlerini ritüellerine dahil eder. 

Birçok klinikte, hastalar artık kilo yönetimi ve hastalıkların engellenmesi ve tedavisi için bir hafta veya bir haftadan uzun süren sadece su veya çok düşük kalorili (200 kcal / günden az) oruç süreci geçirirken doktorlar tarafından izlenmektedir. Oruç, günlük kalori alımının düzenli olarak %20–%40 oranında azaltıldığı, ancak yemek sıklığının korunduğu kalori kısıtlamasından (CR) farklıdır. 

 Aralıklı enerji kısıtlaması, genellikle az enerji veren diyet türlerini temel alan aralıklı besin tüketim zamanları ile gerçekleştirilmektedir. Sekiz yüz kalori ve altı gibi aşırı düşük enerji içeren diyetlerin, obez bireylerde, en fazla on iki haftaya kadar kullanılması önerilmektedir. Arıklı orucun dayanağı 5:2 dönüşümlü açlık modelini içeren diyet türüdür. Bu diyet türü; beş gün boyunca dengeli besin alımını, iki gün kadınlar için günlük 500 kalorinin altında enerji alımını erkekler için günlük 600 kalorinin altında enerji alımını kapsamaktadır. 

Alternatif Gün Açlıkları  

Alternatif gün açlık diyetleri, açlık günleri ve besin alım günlerinden oluşmaktadır. Açlık günlerinde kesinlikle enerji verecek besin ve sıvı tüketilmemesi gerekir. Beslenme günlerinde ise isteğe bağlı besin alımı yapılmaktadır. Alternatif gün açlık diyetlerinin vücut yapısında   pozitif etki görülmesini sağladığı, kişilerde vücut yağ miktarı, vücut ağırlığı, bel çevresi ölçümlerinde azalmalar gösterdiği ortaya konmuştur. 

Zaman Kısıtlı Beslenme   

Zaman kısıtlı beslenme (TRF-Time restricted feeding); bütün besin tüketiminin günlük olarak sekiz saat ya da sekiz saatten kısa bir vakit aralığıyla belirginleşmesi, besin miktarını veya içeriğini farklılaştırmaya çalışmayan beslenme türüdür. 

Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda üç-dört ve sekiz-dokuz saatlik zaman kısıtlı beslenme, insanlar üzerinde yapılanlarda çalışmalarda ise on-on iki saatlik zaman kısıtlı beslenmenin, kilo vermede daha etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kahvaltı yapmak veya yapmamakla ilişkili uzun vadeli metabolik faydaları yani, gece orucunu öğle yemeğine kadar uzatmak büyük araştırmalardır ve halkın ilgisini çekmektedir. Yapılan bir çalışmada kahvaltı öğününü atlamanın kilo değişimi, glisemik kontrol, lipitler veya enflamatuvar belirteçler açısından belirgin bir fayda sağlamadığı gözlemlenmiştir. 

En yaygın yapılan aralıklı açlık şekli; 

Yemek yeme ve oruç tutma arasında belirli bir zaman dilimine sahip olan 16/8 aralıklı oruçtur. Bu yöntemde, günlük öğün süresi 8 saat olarak belirlenir ve geri kalan 16 saat oruç tutulur. 16 saatlik açlığın içine uyku saatleri dahildir. Sabah ve akşam öğünleri arasındaki 8 saat boyunca katı besinler tüketilmemektedir. Su, sade soda, şekersiz kahve veya çay gibi kalorisiz sıvılar içilebilir. Yeterli sıvı alımı önemlidir. Bu aralıklı oruç şekli, kilo kaybı, metabolizma hızının artması, insülin direncinin azalması gibi faydaları nedeniyle popülerdir. Ayrıca uygulanması oldukça kolaydır ve birçok kişi tarafından tercih edilmektedir. 

Ramazan Orucu 

Ramazan bir ay süresince (29-30 gün) boyunca gün doğmadan ve gün batımına kadar besin ve sıvı alımından uzak durma manasına gelir. Yemek yeme zamanlaması ve içeriğinde değişim gözlenir. Gün doğmadan hemen önce yemek yeme ve akşam gün batımından   sonra yemek yeme şeklinde beslenme düzenini kapsamaktadır. Uyku zamanında ve düzeninde gün doğumundan önce yenilen öğün nedeniyle kaymalar olur. Ülkenin coğrafi mevkiine ve mevsim etkenlerine dayanarak aç kalma vakitleri 9-20 saat arası değişiklik gösterebilmektedir. Ramazan orucunda hiçbir şekilde enerji sınırlandırılması yapılmadığı halde bu beslenme şekli, sıvı ve besin alımında öğün sayısının azalması nedeniyle metabolizma üzerinde farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. 

Ramazan orucunun vücut kütlesi üzerine etkileri yapılan farklı çalışmalarda farklı sonuçlar vermiştir. Bir çalışmada  visseral yağ doku alanı, vücut ağırlığı, serum adipokin seviyeleri, fiziksel aktivite ve diyet tüketimi Ramazan ayının öncesinde ve sonunda bakılmıştır. Çalışma obez ve hafif şişman bireyler arasında yapılmıştır. Ramazan ayı sonunda visseral yağ doku alanı, vücut ağırlığı, trigliserit, HDL kolesterol, serum total kolesterol sistolik kan basıncı seviyeleri mühim ölçüde düşmüştür. 

Aralıklı açlık ve Metabolizma  

Yemekten sonra, tok olunduğunda kan glikoz düzeyi artar. Pankreasın beta hücrelerinden insülin salgılanır ve karaciğerde glikoz glikojene dönüştürülerek depolanır. Açlıkta ise bu durumun tersi olur glikoz seviyeleri düşer, pankreastan glukagon salınımı gerçekleşir ve karaciğerdeki depo glikojenler glikojenoliz ile glikoza dönüşür.

Depo glikojenler aç kalma halinde 8-12 saatleri arasında tükenir. Ama sık aralıklarla beslenen bireylerin vücudu sürekli glikojen depolayacağı için bu bireylerde glikojen depoları tükenmeyecektir. Bu nedenle vücut enerji kaynağı olarak yağ depolarını kullanmak yerine glikojen depolarını kullanır. Uzun süren açlığın önemli bir etkeni, adipoz dokudan yağ asidi mobilizasyonu ve yağ asitlerinin karaciğerde yakılmasına sebep olan hepatik glikojende gözle görülür değerde azalma kaydedilmiştir. On iki saati aşan aç olma durumlarında yağ asitlerinin β-oksidasyonunda artma, çok fazla β-hidroksibütirat ve asetoasetat oluşumuna ve bu belirteçler kan seviyelerinde artışa yol açar.

Aralıklı Açlık ve Obezite 

Düşük enerjili diyetler ile üç ay süren 5:2 aralıklı açlık şekli arasındaki farklılıklar üzerine araştırma yapan çalışmaya göre vücut ağırlığında benzeyen azalma gözlenmesine karşın, aralıklı açlık uygulanan bireylerde yağ kütlesinde daha çok azalma olmuştur. Yine farklı aralıklı açlık türlerini ve çok düşük kalorili diyetleri kıyaslayan bir meta-analiz çalışmasına göre, aralıklı açlık yağlı vücut kütlesinde daha fazla, yağsız vücut kütlesinde ise daha az düşüşe neden olmaktadır.

Çok merkezli bir çalışma, günlük kalori kısıtlamasının, obez olmayan insanlarda birçok kardiyo metabolik risk faktörünü iyileştirdiğini göstermiştir. Ayrıca, aşırı kilolu veya obez yetişkinleri içeren altı kısa süreli çalışma, aralıklı oruç tutmanın standart diyetler kadar kilo kaybı için etkili olduğunu göstermiştir . 

Aralıklı Açlığın Olası Yan Etkileri 

 Diyabetik bireylerin, hamile ve emziren kadınların, ileri yaştaki yetişkinlerin, zayıf bireylerin, yeme bozukluğu ve demansı olan kişilerin aralıklı açlık programlarından kaçınmaları gerekmektedir.