Çölyak Hastalığı Nedir

Çölyak Hastalığı Nedir?

Çölyak, ince bağırsak hastalığı olup, buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten adlı proteine karşı alerjik tepki ile ince bağırsak başlangıç bölgesinin anatomik yapısının değişmesi ile oluşan emilim bozukluğudur. 

Çölyak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Çölyak hastalığı, hastaların tümünde aynı belirtileri göstermez. Bazı hastalarda belirtiler çocuk, yaşta bazıları ise yetişkin yaşta görülür. Uzun süre anne sütü alan çocuklarda çölyak hastalığının belirtilerinin daha geç ortaya çıktığı yapılan çalışmalarla desteklenmektedir. Gluten içerikli besinlerin tüketilmeye başlandığı yaş ile alınan glutenin miktarı da oldukça önemlidir. Hastalığın belirti ve bulguları, ortaya çıkış zamanı kişiden kişiye oldukça değişkenlik gösterir. 

• Yağlı diyare 

• Karında şişlik 

• Yorgunluk 

• Huzursuzluk 

• İştahsızlık 

• ve çocuklarda büyüme geriliği 

Çölyak  Neden olur? 

Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır. Hasta insanların 1. derece yakınlarının çölyak hastalığına yakalanma olasılığı %10 civarındadır. Tanı ve tedavi geciktikçe yetersiz beslenme ve diğer komplikasyonların gelişme riski de artacaktır. Bazen bir ameliyat, hamilelik, doğum, viral enfeksiyon, şiddetli duygusal stres gibi nedenlerle de çölyak hastalığı ortaya çıkabilir ya da tetiklenebilir. 

Çölyak Hastalığı Tanısı Nasıl Konur? 

Hastaların öncelikle gastroenteroloji veya endokrinoloji bölümlerine başvurmaları gerekir. Çölyak hastalığı teşhisini koymak için hekim tarafından kanda glutene karşı antikor seviyesini ölçen testler (antigliadin antikorları, endomisyum antikorları transglutaminaz antikorları) istenmektedir. Eğer bu antikorlardan en az birisi pozitif olursa ince bağırsaktan biyopsi alınması gerekebilir. 

Çölyakta Beslenme Tedavisi 

Çölyak hastalığının tedavisi, kişinin hayatı boyunca buğday, arpa, çavdar yulaf gibi gluten içeren gıdalardan uzak bir beslenme alışkanlığı elde etmesidir. Az miktarda glutenin bile zarar verebileceğini göz önünde bulundurmak çok önemlidir. Çeşitli ürünler içerisinde glutene rastlamak mümkün olduğu için marketteki gıdaların içeriklerine dikkatlice bakılmalıdır. Tek etkin tedavi yöntemi olduğundan glutensiz diyet yaşam boyu sürdürülmelidir. Diyete başlanılmasıyla birlikte 24 saat içerisinde klinik bulgular düzelir, iştah açılır, birkaç ayda kilo alımı sağlanır, 3-14 gün içinde bağırsak mukozasındaki hasarın ilerlemesi önlenir ve çocuklarda 3-6 ay, yetişkinlerde 1-2 yıl sürede tamamen iyileşmesi ve besinlerin emiliminin başlaması gerçekleşir. Ayrıca enerjiyi artırmak için bebeklerde mamalara, çocuk ve yetişkinlerde yemeklere orta zincirli yağ asitleri eklenebilir. 

Çölyak hastalarının tüketmemesi gereken besinler nelerdir? 

• Buğday, çavdar, yulaf, arpa unlarından yapılmış ekmekler, kekler, bisküviler, börekler 

• Tahıldan yapılmış içecekler. ( Boza gibi) 

• Aşırı derecede kızartılmış yiyecekler 

• Makarna, spagetti, erişte, bulgur, göce 

• Bütün konserve çorbalar, hazır çorbalar, et suları, tarhana, unlu çorbalar, şehriye, un ilave edilmiş yayla çorbası 

• Çok yağlı yiyecekler 

• Sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların gluten içerenleri, 

• Tuzlu, soslu kuruyemişler, glutenle yapıştırıldığı için yasaktır. Ancak bunların glutenle işlem görmemiş hali, gluten içermeyen kuruyemişler serbesttir. 

Gluten içermeyen besinler nelerdir?

• Tüm sebzeler, 

• Tüm meyveler, 

• Tüm bakliyatlar, 

• Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar, 

• Yumurta, 

• Bal, reçel, 

• Zeytin, et, balık, tavuk, (bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmamalıdır) 

• Una batırılmamış konserve çeşitleri, 

• Mısır, pirinç, patates gibi besinler ile birlikte unları, 

• Kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu, 

• Evde çekilmiş güvenli baharatlar. 

Glütensiz Diyetlerde Ek Olarak Nelere Dikkat Edilmelidir? 

• Doğal gıdalara önem verilmelidir. (süt-et-balık-yumurta-sebze-kurubaklagil-pirinç-mısır-patates) 

• Dışarıda yemek yerken dikkatli seçimler yapılmalıdır. 

• Buğday unu karışık mısır unu, pirinç ununa dikkat edilmelidir. 

• Etiketsiz gıda tüketiminde çok dikkatli olunmalıdır. 

• İlaçlar, kozmetik ürünleri, şampuan, kremler vb. gluten içerikleri yönünden dikkatli kullanılmalıdır 

• Pişirme ve hazırlık aşamasında güvenli gıdaların glutenli gıdalarla bulaş olmamasına dikkat edilmelidir.